پایان نامه اهلیت در معاملات از منظر فقه فریقین

در این پایان نامه ضمن تبیین مفهوم اهلیت، به ارکان اهلیت که سه شرط مطرح در ماده 211 قانون مدنی است پرداخته و سپس وضعیت معاملات افراد فاقد اهلیت و نحوه انعقاد معاملات آنها را بررسی می کنیم.

صحت هر معامله ای منوط و مشروط به شرایطی است که برخی از این شرایط به ذات معامله مربوط شده و برخی دیگر به طرفین معامله ارتباط پیدا می کند. از مهمترین این شرایط که به طرفین معامله مربوط می شود داشتن اهلیت است به طوری که همه فقها و به تبع آن قانونگذار محترم این وصف را درنظر داشته اند. با برخورداری از این وصف است که معامله بر بنیان قانونی خود شکل گرفته و استحکام لازم را برخودار خواهد بود. البته در تعابیر فقها از عنوان کمال نیز تعبیر می شود که اشاره به اوصاف لازم در عنوان اهلیت دارد. بلوغ و عقل و اختیار و قصد مهمترین مولفه های اهلیت مورد نظر فقها را تشکیل می دهد. بر همین اساس قانونگذار در ماده 190 قانون مدنی در چهار بند شرایط اساسی صحت معامله را برشمرده است و در بند 2 ماده ی فوق الاشعار اهلیت طرفین معامله را یکی از شرایط اساسی قلمداد نموده است به طوری که اگر طرفین معامله اهلیت لازم را برای معامله نداشته باشند معامله صورت گرفته باطل و یا در مواردی غیر نافذ خواهد بود.

در این تحقیق ضمن بررسی ابعاد مختلف مباحث مربوط به اهلیت از منظر فقه اسلامی و مطالعه تطبیقی آن با قانون مدنی، وضعیت معاملات اشخاص فاقد اهلیت اعم از صغار و مجانین و اشخاص غیر رشید را مورد بررسی و تحقیق قرار داده و به این تنیجه دست یافته ایم که معاملات فاقدین اهلیت در بیشتر موارد باطل بوده و در پاره ای موارد نیز نافذ نخواهد بود.

وضعیت معاملین فاقد اهلیت

معاملات محجورین

همه اشخاص اصولا دارای اهلیت تمتع هستند یعنی می توانند دارای حق باشند ولی ممکن است اهلیت استیفاء یعنی توانایی اجرای حق را نداشته باشند، اشخاصی که اهلیت استیفاء ندارند محجور نامیده می شوند که بر همین اساس قانونگذار در خصوص معاملات محجورین در ماده 213 قانون مدنی مقرر داشته معامله محجورین نافذ نیست اما راجع به اینکه محجورین شامل چه کسانی خواهد شد. در ماده 1207 قانون مذکور آنها را بر شمرد.

بر اساس مفاد ماده 1207 قانون مدنی محجورین شامل سه دسته صغار، اشخاص غیر رشید و مجانین می باشند بنابراین ابتدا ضمن تعریف حجر به محجورین و معاملات آنها خواهیم پرداخت.

1-تعریف لغوی حجر

حجر در لغت به معنای منع -بازداری و جلوگیری نداشتن صلاحیت در دارا شدن حق معین و نداشتن صلاحیت برای اعمال حقی که شخص آن را دارا شده است.

تعریف اصطلاحی حجر

در اصطلاح حقوق مدنی و حقوق اسلامی حجر عبارت است از ممنوع بودن شخص از تصرف در اموال و حقوق مالی برابر قانون و شرع به چنین شخصی محجور می گویند زیرا از تصرف در اموال و دارایی و حقوق مالی خویش ممنوع است. بنابراین محجور یعنی ممنوع و منظور ممنوع از تصرف در اموال است.

انواع محجورین

همانگونه که در مباحث قبل بیان شد محجورین سه دسته شامل صغار، اشخاص غیر رشید و مجانین بوده که ابتدا به معاملات صغیر اولین دسته از محجورین خواهیم پرداخت.

معاملات صغار

صغار جمع صغیر یعنی بچه ای که به حد بلوغ شرعی نرسیده است صغیر یکی از محجورین است که قانون گذار در ماده 1207 قانون مدنی وی را از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع نموده است. اما باید دانست وفق موازین قانونی می بایست میان اعمال صغیر در امور کیفری و امور مدنی تفاوت قائل شد. ضمن اینکه در امور مدنی نیز به استناد موازین قانونی که بحث خواهد شد میان اهلیت صغیر ممیز و غیر ممیز می بایست قائل به تفکیک شد، فلذا در ذیل ابتدا وضعیت صغیر را در امور کیفری به اجمال مورد بررسی قرار خواهیم داد همچنین معاملات صغیر ممیز و غیر ممیز را در امور مدنی بحث خواهیم نمود.